Ruszył pilotażowy program aktywizacji zawodowej osób z zaburzeniami psychicznymi. Jego celem jest wypracowanie i przetestowanie, początkowo na terenie Wielkopolski, skutecznego modelu wsparcia osób chorujących psychicznie na drodze do zawodowej aktywności i w efekcie końcowym – pełnego ich uczestnictwa w życiu społecznym.
Założeniem programu „Powrót do społeczeństwa. Powrót do pracy. Powrót do zdrowia” jest wykazanie, że przy odpowiednio sprofilowanym, kompleksowym i dostosowanym do indywidualnych potrzeb wsparciu, osoba chorująca psychicznie może stać się pełnowartościowym uczestnikiem rynku pracy.
Chcemy pokazać pracodawcom korzyści wynikające z zatrudniania osób przewlekle chorych. Ważnym przesłaniem jest ukazanie możliwości i potencjału osób z zaburzeniami, dla którym praca stanowi najlepszą, najskuteczniejszą terapię, równie ważną jak odpowiednio dobrane leki. Chorzy psychicznie nie muszą być tylko biorcami świadczeń pomocy społecznej, ale mogą i występują w roli pełnoprawnych pracowników.
Program oparty został na zasadach systemu zatrudnienia wspomaganego (supported employment). Jest to model, w którym osoba chora lub niepełnosprawna otrzymuje wsparcie w procesie aktywizacji społeczno-zawodowej. Szczególną rolę w tym procesie spełnia trener pracy – wykwalifikowany specjalista, który przygotowuje osobę z zaburzeniami do podjęcia pracy, pomaga w znalezieniu odpowiedniego stanowiska, wspiera w kontaktach z pracodawcą i współpracownikami, wreszcie monitoruje przebieg zatrudnienia aż do uzyskania przez osobę chorą całkowitej samodzielności.
Realizatorzy programu liczą, że wypracowany model współpracy pomiędzy osobami chorymi, trenerami pracy a pracodawcami, stanie się z czasem standardem obowiązującym w naszym kraju.
Pilotażowa edycja ruszyła w województwie wielkopolskim. Organizatorem jest Fundacja „Żyjmy Zdrowo”, a głównym partnerem zostało Stowarzyszenie Osób i Rodzin na Rzecz Zdrowia Psychicznego „Zrozumieć i Pomóc” z Poznania.
– Dla wielu osób po przebytej hospitalizacji istotnym krokiem w dalszym życiu jest powrót do pracy. Możliwość realizowania się w pracy daje poczucie bycia potrzebnym, wartościowym oraz poprawia kondycję i satysfakcję życiową. Osoby chore, nie funkcjonujące na rynku pracy, stają się wycofane, tracą możliwość nadążania za przemianami społeczno-ekonomicznymi, a co się z tym wiąże, zostają pozbawione szansy na podejmowanie wielu decyzji życiowych oraz na rozwój osobisty i zawodowy – wyjaśnia Liliana Kolendowicz, prezes Stowarzyszenia Osób i Rodzin na Rzecz Zdrowia Psychicznego „Zrozumieć i Pomóc”.
W ramach projektu wyłoniono grupę podopiecznych Stowarzyszenia, która uczestniczy w cyklu 12 warsztatów z zakresu aktywizacji zawodowej, zawierających elementy poradnictwa zawodowego, prawa pracy i psychologii. Zajęcia, prowadzone przez specjalistów: trenerów pracy i psychologów, przygotowują uczestników programu do wejścia bądź powrotu na rynek pracy. Równolegle trenerzy pracy nawiązują kontakty z pracodawcami w woj. wielkopolskim i proponują im współpracę w ramach projektu. Trener towarzyszy osobie chorej w procesie rekrutacji, wspiera ją w pierwszym okresie zatrudnienia i dba o utrzymanie miejsca pracy.
– Chcemy pokazać, że przy odpowiednim wsparciu chorzy przewlekle mogą być pełnoprawnymi obywatelami i aktywnie uczestniczyć w życiu społecznym i zawodowym. Celem warsztatów jest rozwój zdolności interpersonalnych niezbędnych w procesie aktywizacyjnym. W rezultacie pacjent usamodzielnia się oraz utrzymuje się na otwartym rynku pracy – mówi Magdalena Bojarska z Instytutu Praw Pacjenta i Edukacji Zdrowotnej, który został patronem programu.
Program „Powrót do społeczeństwa. Powrót do pracy. Powrót do zdrowia” odbywa się pod patronatem Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego, Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych i Fundacji „Instytut Spraw Publicznych”.
Patronat honorowy nad programem objął Marszałek Województwa Wielkopolskiego. Inicjatywę wspierają także: Rzecznik Praw Pacjenta, Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, eksperci w dziedzinie psychiatrii oraz władze lokalne w Wielkopolsce. Patronatu medialnego udzieliło Radio Merkury i Portal Wielkopolski.
Choroby psychiczne – backgrounder
Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), choroby psychiczne do roku 2020 staną się jednym z poważniejszych problemów zdrowotnych występujących w populacji europejskiej.
W Polsce w latach 1990-2004 zanotowano wzrost zachorowań o ok. 900 tys., co stanowi największy odsetek w Europie. Do najbardziej rozpowszechnionych chorób psychicznych należą depresja i schizofrenia. Według statystyk na schizofrenię zapada średnio 1% ogólnej populacji w społeczeństwach cywilizowanych. W Polsce jest to ok. 400 tys. osób (1,047 %).1
Chorzy psychicznie a zatrudnienie
W Polsce jest 490 tysięcy osób z zaburzeniami psychicznymi (dane SWPS i GUS). Są wśród nich zarówno osoby młode i w średnim wieku (11,3%), osoby starsze (4,4%). Choroby psychiczne dotyczą w jednakowym stopniu zarówno kobiet jak i mężczyzn.
Wg raportu „Sytuacja zdrowotna ludności Polski” z 2008 r., opublikowanego przez Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego, aż 1 305 tys. osób poddana była opiece ambulatoryjnej z powodu zaburzeń psychicznych.
Raport NIZP wskazuje, że liczba osób leczonych z powodu zaburzeń psychicznych w oddziałach psychiatrycznej opieki całodobowej wynosi ponad 209 tys. W grupie tej około 80% stanowią osoby wykluczone z rynku pracy, tymczasem, co najmniej 120 tys. spośród nich powinno być włączonych w programy pracy i rehabilitacji społeczno-zawodowej.
Z danych wynika, że wszystkie formy rehabilitacji społeczno-zawodowej wykorzystywane w Polsce swoim wsparciem obejmują około 9-10 tys. osób chorych psychicznie, co stanowi tylko około 8% zapotrzebowania. Raport „Perspektywa osób chorych psychicznie” wykonany na zlecenie PFRON wskazuje, że odsetek osób z zaburzeniami psychicznymi, które nigdy nie pracowały jest najwyższy.
W przypadku osób z zaburzeniami psychicznymi gotowość do podejmowania aktywności na rynku pracy spada wraz z wiekiem. Jest większa wśród mieszkańców dużych miast niż mieszkańców wsi oraz wśród mężczyzn niż wśród kobiet. Dane wskazują, że wśród osób z zaburzeniami psychicznymi aż 72,8% nie pracuje i nie poszukuje pracy. Jest to najwyższy odsetek w grupach osób niepełnosprawnych poza osobami z niepełnosprawnością intelektualną.2
Dyskryminacja pacjentów z zaburzeniami psychicznymi na rynku pracy utrudnia im powrót do zdrowia. Tymczasem równe traktowanie i akceptacja są niezbędne dla normalnego funkcjonowania chorych. Sytuację utrudniają stereotypy wciąż powszechne w społeczeństwie polskim. Mimo wprowadzenia przez ustawodawcę rozwiązania ułatwiającego osobom chorym psychicznie podjęcie pracy, ostateczna decyzja zawsze należy do pracodawcy.
Prawo przewiduje wiele udogodnień dla pracodawców, którzy zatrudniają osoby z orzeczonym stopniem niepełnosprawności. Pracodawcy, w szczególnych przypadkach, przysługuje prawo do dofinansowania wynagrodzenia i składek emerytalnych. Ponadto szkoląc osobę chorą można otrzymać zwrot kosztów szkolenia do 80%. W określonych przypadkach pracodawcy przysługuje również zwrot kosztów przystosowania stanowiska pracy oraz zwrot kosztów wyposażenia stanowiska pracy.
1 Dane z 13 października 2010, przedstawione przez Komitet Badań nad Zagrożeniami PAN, który zakończył działalność 30 czerwca 2011.
2 Raport nr 10 Wyniki i wnioski z ogólnopolskiego badania sondażowego przeprowadzonego w ramach projektu pt.: Ogólnopolskie badanie sytuacji, potrzeb i możliwości osób niepełnosprawnych, SWPS, Warszawa 2010.
Więcej informacji udziela Małgorzata Talarek
Fundacja „Żyjmy Zdrowo”
E-mail: [email protected]
Tel. 22 592 47 80
